Blij als een kind loop ik ‘s ochtends om 09.10 Pakhuis de Zwijger binnen. Vandaag mag ik een dag lang kennis opzuigen bij het congres Storytelling in a Digital Age. Twee cafeïneshots later zit ik samen met een paar honderd andere verhaalslaven in de grote zaal. We wachten op journalist en verhaalgoeroe Amy O’ Leary die de eerste lezing geeft.
Amy O’Leary
Het is al snel duidelijk dat ik me niet ga vervelen. O’ Leary’s blik op storytelling is namelijk magisch: volgens haar hebben verhalen superpower. Een goed verhaal gaat niet over een massa mensen maar over individuen met tegenslagen die emoties bij ons losmaken. Eenmaal geraakt, kan dit ons wereldbeeld veranderen of bijstellen. Of maken dat we situaties beter begrijpen. En daarmee draagt storytelling bij aan een betere wereld. Is dat anders geworden met digital storytelling? Nee, meent O’ Leary, want dezelfde ingrediënten zijn ook digitaal in te zetten.
Les 1: Verhalen van individuele mensen met tegenslagen hebben superpower omdat ze ons de wereld helpen begrijpen.
Maar… de verhaalprincipes worden soms te veel losgelaten, legt storyteller Lam Thuy Vo in de 2e lezing uit. ‘Er zijn ontelbare manieren om verhalen op te leuken zoals flash, bewegend beeld en animaties’, zegt ze. Gevaar hierbij? Een ziekelijke fixatie op vorm, wat ten koste gaat van de inhoud. Mensen vergeten het verhaal of haken af. Weg superpower. Het verhaal moet altijd centraal blijven staan; de rest is ondersteunend. Het is bijna alsof ik mezelf hoor. Ik kom te vaak nog bedrijfsfilmpjes tegen of reclames die een onduidelijk verhaal hebben en niet blijven hangen. Dus knik ik iets te enthousiast mee en glijdt mijn Macbook Air bijna van mijn knieën op de grond.
Les 2: Digitale verhalen hebben alleen superpower als je de vorm ondergeschikt maakt.
Tim Verheyden
Een paar sprekers verder beland ik bij de lezing die vandaag de meeste indruk zal maken. Chief Storytelling / VRT Journalist Tim Verheyden vertelt hoe hij eens noodgedwongen in Caïro zonder cameraman eropuit trok om de volksopstand in Egypte te verslaan. Zijn reportage maakte hij met behulp van zijn iPhone. Hij merkte dat mensen die hij interviewde anders reageerden en dat het andere beelden opleverde. Geïntrigeerd door deze vondst besloot hij niet lang daarna een studie in Amerika te volgen die journalisten leert om effectievere verhalen voor het web te produceren. Een nieuwe ‘missie’ om ander nieuws te brengen leek geboren.
Wat blijkt? Door het inzetten van reporters die hun iPhone gebruiken en verhalen brengen vanuit de ik-vorm zijn kijkers meer geboeid. Zie hier een voorbeeld van een dergelijke reportage:
Het filmpje geeft toch een ander gevoel dan de standaard nieuws die we bij het journaal gewend zijn. Je wordt meer meegetrokken in het verhaal. Zoals Verheyden zegt: ‘You can push information out or drag people into a story.’
De theaterwetenschapper in mij komt direct tot leven. Verander de vorm en je beïnvloedt de manier waarop je kijkt. Als je naar het theater gaat, zit je in een andere kijkhouding dan wanneer je naar het journaal kijkt. En als je de verwachtingen van de kijker tegengaat, veroorzaak je impact. Anders is het weer het saaie, voorspelbare journaal. Als dit de toekomst van nieuws is, ga ik misschien weer vaker het journaal kijken…
Les 3: Creëer met een vormaanpassing een verrassingseffect zodat je meer impact maakt.
Om kwart voor zes verlaat ik dankbaar het pand. Eerlijk is eerlijk, de lessen waren voor mij niet heel vernieuwend, maar ze houden je wel scherp. Mijn conclusie van de dag: digital storytelling geeft ons meer mogelijkheden om verhalen te produceren maar hierbij moeten we niet té creatief worden. Het verhaal moet niet worden ondergesneeuwd door digitale kunstgrepen. Tegelijkertijd mogen we wel creatiever worden in het brengen van nieuws. Als het journaal bijvoorbeeld voorspelbaar wordt, doet het ons niets meer – hoe erg de beelden ook zijn. En dan verliezen verhalen hun superpower, met als onwenselijk gevolg dat de wereld daar dus niet beter van wordt.